De afgelopen jaren is er steeds meer kritiek op de manier waarop we toetsen in het hoger onderwijs. En dan met name over de schriftelijke (meerkeuze) toets of tentamen als afsluiting van een onderwijseenheid of periode. De vraag die in de discussie vaak wordt gesteld is of het doel van een tentamen, namelijk bijdragen aan het leerproces en bepalen of de student het niveau beheerst, via deze toetsvormen wordt behaald. We weten dat het kortstondig stampen voor een toets niet bijdraagt aan het leerproces op de lange termijn, en we zijn bekend met de onwenselijkheid van een momentopname in relatie tot het leerproces, validiteit en betrouwbaarheid.
In deze discussie over toetsen is steeds meer aandacht gekomen voor tussentijds evalueren, ook wel formatief toetsen. Niet als vervanger van summatieve toetsen, maar als aanvulling daarop (Laveault & Allal, 2018). Je zou bij een combinatie van formatieve en summatieve beoordelingsmomenten dus kunnen spreken van ontwikkelingsgericht toetsen, want de ontwikkeling van de student staat nu meer centraal dan eerder het geval was.
Summatieve toets: heeft als doel om inzicht te krijgen in het (eind)niveau van de student. De beoordeling van de toets heeft gevolgen, bijvoorbeeld zakken/slagen, of het krijgen van studiepunten. De toets wordt afgenomen aan het einde van het leerproces.
Formatieve toets: heeft als doel om de student door tijdige en specifieke feedback te ondersteunen bij het aanpassen en/of sturen van het leerproces, zonder dat daar consequenties aan zijn verbonden zoals zakken/slagen of het krijgen van studiepunten. Bij een formatieve beoordeling geeft de docent de student feedback over wat hij/zij nog moet leren om het eindniveau te halen. De toets wordt dan ook tijdens het leerproces afgenomen en studenten kunnen hiervan leren.
Bij ontwikkelingsgericht toetsen is toetsing en beoordeling een leermoment voor student- en docent(enteam). De student krijgt op meerdere formatieve en summatieve beoordelingsmomenten gedurende het leerproces inzicht in de eigen ontwikkeling. Welke leerresultaten kan de student op niveau laten zien en waar moet hij/zij nog aan werken? De student kan vervolgens nieuwe leerdoelen stellen en werken aan verdere ontwikkeling. De student vervult hierbij een actieve rol door zichzelf te beoordelen en feedback te geven en vragen aan anderen. Het beoogde leerproces werkt motiverend op studenten, faciliteert zelfsturing en zorgt dat de eindbeoordeling geen verrassing is. De docent (/het team) heeft steeds inzicht in de ontwikkeling van individuele studenten, weet waar ze nog moeite mee hebben en welke didactische interventies toegepast kunnen worden.
Een bekende uitwerking van ontwikkelingsgericht toetsen is het programmatisch toetsen. Hierbij wordt de ontwikkeling van studenten gevolgd door een veelvoud van diverse datapunten die altijd iets zeggen over waar de student op dat moment staat. Deze datapunten kunnen allerlei vormen hebben (beroepsproducten, presentaties, scores op toetsen, feedback van medestudenten) en bevatten altijd (rijke) feedback. Losse datapunten zonder beslissing, gericht op feedback worden ‘low stakes’ genoemd. Meerdere datapunten samen zijn de basis voor een (zwaarwegende) eindbeoordeling van de student (high stake), die op deze manier meer robuust is dan bij een beoordeling op basis van één toets of opdracht. In de regel geldt: hoe ingrijpender de eindbeoordeling, hoe meer datapunten nodig zijn voor een valide besluit. Programmatisch toetsen is daarmee een holistische benadering waarbij de hele ontwikkeling van de student wordt meegenomen in de beoordeling. Overigens is programmatisch toetsen geen vastomlijnd recept, er zijn jullie allerlei verschillende vormen van bekend (Baartman, Van Schilt-Mol & van der Vleuten, 2020).
Binnen onze faculteiten gaan meerdere opleidingen starten met ontwikkelingsgericht toetsen, zoals:
Daarnaast is onder leiding van Erik Hof een HvA netwerk Programmatisch toetsen gestart, voor en door opleidingen om ervaringen uit te wisselen.
Ben je specifiek op zoek naar informatie over programmatisch toetsen? Kijk dan eens hier:
Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *
Je hebt nog geen lijsten, maak er eerst een aan.